Ostatnie odkrycia dotyczące szachistów z Jarocina i Zbąszynia, należących w latach 30. XX wieku do Kolejowego Przysposobienia Wojskowego, zmotywowały mnie do zagłębienia się w temat organizacji Przysposobienia Wojskowego. Okazuje się, iż liczne sekcje szachowe w Wielkopolsce posiadało także Pocztowe Przysposobienie Wojskowe.

 

Niestety, w sieci znajduje się niewiele zdigitalizowanych numerów pisma „Kolejowe Przysposobienie Wojskowe” (będzie trzeba ruszyć się sprzed komputera i odwiedzić którąś z bibliotek w innym mieście!). W tych rodzynkach znalazłem jednak dwie „wielkopolskie” ciekawostki. Pierwsza to zdjęcie z wnętrza świetlicy KPW Główne Warsztaty Poznań, gdzie lokowała się silna sekcja szachowa. Z drugiej natomiast wywnioskować możemy, że w szachy w Ostrowie Wielkopolskim grały i panie!

 

Z przodu w szachy grają szachiści z Ogniska KPW Główne Warsztaty Poznań

 

Ostrowianki grają w brydża i szachy dla wdów i sierot! Źródło: „Kolejowe Przysposobienie Wojskowe” 5/1934

 

I jeszcze jedno zdjęcie, tym razem ze Stryja…

 

 

Jest zdjęcie, są i wyniki:

 

 

Inną organizacją PW było Pocztowe Przysposobienie Wojskowe. 22 lutego 1937 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma „Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego”. Inauguracyjne wydanie zostało zdominowane przez przemówienie ideowe płk. Adama Koca. Mnie jednak bardziej zaciekawił „WYKAZ ZESPOŁÓW I DRUŻYN pracy dobrowolnej w Oddziałach i Placówkach” w okręgu poznańskim.

W dziale kulturalno-oświatowym odnaleźć bowiem można sekcje gier świetlicowych (a więc i szachów!). Co jeszcze ciekawsze – w niektórych miastach i miasteczkach z gier świetlicowych wydzielona była konkretnie sekcja szachowa. Jedynie w odosobnionych przypadkach, w ramach działalności kulturalno-oświatowej PPW, utworzono inne sekcje, np. sekcję warcabową (w Koźminie, gdzie współistniała z sekcją szachową), bilardzistów (w Lesznie – również współistniejącą z sekcją szachową) oraz sekcje ping-pongowe (w Zbąszyniu i Kcyni – i tam współistniały z sekcjami szachowymi). Potwierdza to tezę o wyjątkowej popularności szachów w przedwojennej Polsce: jeśli już z sekcji gier świetlicowych wydzielano inne sekcje, to zawsze znajdowały się wśród nich szachy. Możemy też z dużym prawdopodobieństwem, graniczącym z pewnością, stwierdzić, iż wśród sekcji gier świetlicowych, z których nie wyłaniano subdyscyplin, szachy zawsze zajmowały eksponowane miejsce.

Poniższy spis jest pierwszym tego rodzaju współcześnie opublikowanym zestawieniem. Zawiera on nazwę oddziału, nazwisko kierownika, jak i liczbę członków poszczególnych sekcji szachowych i gier świetlicowych. Ciekawe, że nawet małe ośrodki posiadały swoje sekcje, w których można było pograć w szachy.

Dotychczas bardziej znane niż pocztowe były sekcje szachowe Kolejowego Przysposobienia Wojskowego, jak np. KPW Główne Warsztaty Poznań czy KPW Ognisko I Ostrów Wielkopolski. Sekcja Szachowa Pocztowego Przysposobienia Wojskowego z Ostrowa Wielkopolskiego jest nowo odkrytym klubem, nieopisanym wcześniej w Historii szachów na ziemi ostrowskiej (Ostrów Wlkp., 2010). Z pewnością nie tylko dla mnie, ale i dla wielu wielkopolskich szachistów i działaczy istnienie sekcji szachowych i tych pokrewnych – gier świetlicowych – w latach 30. XX wieku będzie sporą niespodzianką, a może... przyczynkiem do zainteresowania się tym tematem i głębszych poszukiwań!

W moim ostatnim artykule opisałem nieznaną, jak do tej pory, aktywność sekcji szachowych KPW z Jarocina i Zbąszynia. Okazuje się, że również i w tych miastach istniały sekcje szachowe PPW. Zresztą, zobaczcie Państwo sami...

 

Wykaz sekcji szachowych i gier świetlicowych (w tym szachów) Pocztowego Przysposobienia Wojskowego w okręgu poznańskim na przełomie lat 1936/37 r.:

 

Lp.	Nazwa oddziału	Kierownik	Sekcja i ilość członków
1.	Mogilno	Dzierzgowski	Szachowa i gier świetlicowych – 32
2.	Kcynia	Pawlicki Jan	Szachowa – 4
3.	Leszno I	Kempiński	Szachowa – 7
4.	Nowy Tomyśl	Krawczewski	Szachowa – 7
5.	Jarocin (Poznański)	Fiedler	Szachowa – 6
6.	Zbąszyń 2	Tokarski Cz.	Szachowa – 7
7.	Ostrów Wielkopolski	Samouk	Szachowa – 6
8.	Koźmin	Knopiński	Szachowa – 12
9.	Rawicz	?	Szachowa – 4
10.	Lwówek	Sianowski	Szachowa – 7
11.	Żerków	Pietrzak	Szachowa – 6
12.	Szamotuły	Gogołek A.	Gier świetlicowych – 15
13.	Chodzież	Malanowski	Gier świetlicowych – 5
14.	Gniezno	Bystry	Gier świetlicowych – 12
15.	Inowrocław I	Skonieczny	Gier świetlicowych – 15
16.	Żnin	Mazurek	Gier świetlicowych – 10
17.	Śrem	Urbaniak	Gier świetlicowych – 20
18.	Pleszew	Straburzyńska	Gier świetlicowych – b.d.
19.	Krotoszyn	Danielak	Gier świetlicowych – 12
20.	Śmigiel	Bartkowiak	Gier świetlicowych – 31
21.	Czempiń	Mańkowski Franciszek	Gier świetlicowych – 14
22.	Kruszwica	Furmanek	Gier świetlicowych – 8
23.	Kórnik	Szmańda	Gier świetlicowych – 24
24.	Bojanowo Poznańskie	Majchrzak i Buczewski	Gier świetlicowych – 12
25.	Dobrzyca	Paluch	Gier świetlicowych – 5
26.	Gołańcz	Majchrzak	Gier świetlicowych – 10
27.	Buk	Laskowski	Gier świetlicowych – 13
28.	Poznań 3	Sampara	Gier świetlicowych – 32

 

Fragment listy sekcji gier świetlicowych (w tym szachowych) – „Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego” nr 1, 1937 r., s. 7.

 

Prawdopodobnie najbardziej aktywną spośród tych wymienionych była Sekcja Szachowa Pocztowego Przysposobienia Wojskowego z Krotoszyna (ciekawe, że na wykazie widnieje tylko jako sekcja gier świetlicowych!). W numerze 4/1937 wspomnianego czasopisma odnajdujemy taką oto notkę:

 

W niedzielę, 11 kwietnia rb., odbyły się w świetlicy Poczt. P. W. rozgrywki szachowe pomiędzy „Wojskowym Klubem Szachistów” 56 p. p. (Pułku Piechoty – przyp. aut.) oraz „Sekcją Szachową Poczt. P. W.”.

Po bardzo ciekawej grze zwyciężyła „Sekcja Szachowa Pocztowego Przysposobienia Wojskowego” w stosunku 8½ : 7½ pkt.

Udany debiut sekcji szachowej P. P. W. był prawdziwą niespodzianką dla rutynowanego „Wojsk. Klubu Szachistów”.

 

Sukces podziałał i notki nt. krotoszyńskiej sekcji szachistów-pocztowców pojawiają się w przez cały rok 1938:

 

„Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego” nr 1, 1938 r., s. 11:

 

KROTOSZYN.

Sekcja szachowa tut. Oddziału ma do zanotowania doskonały sukces. W meczu z Klubem Szachistów „Giermek” ze Zdun – który skupia szachistów wysokiej klasy – uzyskała czwórka „pepewiacka” w składzie ob. ob. Brzezicha, Cieloch, Danielak i Krawczyński, nadspodziewanie wynik remisowy 16 : 16 pkt. Po dobrej nauce, jaką był mecz z klubem „Giermek”, sekcja nasza rozegrała mecz z Krotoszyńskim Klubem Szachowym, uzyskując wspaniały wynik 13 : 5 pkt.

Obecnie sekcja szachowa P. P. W. przygotowuje się do meczów rewanżowych z Klubem Szachistów Kolejowego P. W. Krotoszyn, z Klubem Szachistów „Giermek” ze Zdun i Krotoszyńskim Klubem Szachowym oraz do nowego meczu z Wojsk. Klubem Szachistów 56 p. p. Krotoszyn.

Po ukończeniu tych meczów sekcja P. P. W. weźmie udział w zawodach szachowych o drużynowe mistrzostwo miasta Krotoszyna. (…)

Gąsiorkiewicz Józef,

ref. kult.-ośw.

 

„Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego” nr 5, 1938 r., s. 12:

 

KROTOSZYN.

W dniu 24 kwietnia br. odbyły się w świetlicy Oddziału rozgrywki szachowe pomiędzy „Sekcją Szachową Kl. Sulimirczyk” – Sulmierzyce i „Sekcją Szachową P. P. W.” – Krotoszyn.

Po bardzo ciekawej walce, w której rozegrano 36 partyj, zwyciężyła „Sekcja Szachowa Poczt. Przysp. Wojsk.”, uzyskując wynik 23 : 13. (…)

Gąsiorkiewicz Józef,

ref. kult.-ośw.

 

„Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego” nr 6, 1938 r., s. 10:

 

KROTOSZYN.

Sekcja szachowa P. P. W. rozegrała w Sulmierzycach dnia 22 maja rewanżowy mecz szachowy z Sulmierzyckim Klubem Szachowym, odnosząc pewne zwycięstwo. Po dotychczasowych rozgrywkach sekcja szachowa P. P. W. uplasowała się na pierwszym miejscu wśród klubów szachowych w powiecie.

 

„Przegląd Pracy P.P.W. Okręgu Poznańskiego” nr 7, 1938 r., s. 12-13:

 

KROTOSZYN.

„Sekcja szachowa” oddziału odniosła w dniu 19 czerwca 1938 r. nowy sukces. Członek tej sekcji ob. Cieloch Wł. wszedł po zawodach eliminacyjnych do „Reprezentacji Klubów Szach. pow. krotoszyńskiego”, która rozegrała zwycięski mecz z „Klubem Szachistów” z Ostrowa Wlkp. W powyższych zawodach ob. Cieloch zdobył największą ilość punktów i zadecydował o zwycięstwie „Reprezentacji”. Otrzymany dyplom uznania, jest nowym listkiem laurowym w pięknym wieńcu „Sekcji szachowej” Oddziału P. P. W.

 

Na tej relacji kończą się szachowe notki w „Przeglądzie Pracy P. P. W.”, który wkrótce zakończył swój żywot.

O meczu Ostrowskiego Klubu Szachistów 1930 „Skoczek” z reprezentacją powiatu krotoszyńskiego pisałem w Historii szachów na ziemi ostrowskiej (s. 16, http://centrumszachowe.pl/index.php/historia-szachow), a nieco dalej o srogim rewanżu ostrowian. Podzielę się przy tej okazji smutną dygresją; mianowicie z powyższych notek jasno wynika, jak prężnie działały szachy w Krotoszynie i powiecie. O sukcesach miejscowych graczy pisano nawet we lwowskim „Szachiście”. Dzisiaj w Krotoszynie, od wielu już zresztą lat (i od śmierci prężnego działacza Benedykta Przybylskiego), nie ma żadnego klubu…

 

Na koniec jeszcze cytat z „Przeglądu Pracy” na temat znaczenia sportu, aktywności fizycznej i „duchowej” w Pocztowym Przysposobieniu Wojskowym (nr 7/1938, s. 4-5):

 

Inne są założenia sportu w P. P. W. My nie takich sportowców i nie ten gatunek sportu propagujemy. Nam nie chodzi o hodowlę wielkich gwiazd czy obalanie rekordów, nam nie potrzeba oklasków tłumu i imprezy nasze nie są obliczone na finansowe zyski. Dążymy do realizowania tylko czystej idei sportu. Chcemy dać możność ruchu właśnie masie owych szarych, wzgardzonych „cherlaków fizycznych”, których kości wykręciła praca i trud, by mogli je wyprostować, zaznać dobrodziejstwa ruchu i zaczerpnąć zmęczonymi płucami ożywczego, świeżego powietrza. W pracy swej nie dążymy do rekordu wyczynu, ale do rekordu ilości obecnych na boisku i to nie w charakterze widzów, ale rzucających, biegających, skaczących i w ogóle ruszających się dla utrzymania tężyzny fizycznej i siły duchowej, która jest tak potrzebna w pracy zawodowej. Każdego zaprasza zielona murawa, nie uznajemy różnic wieku ni płci, dążymy do radości życia przez zdrowie i sport.

 

Jakże aktualne postulaty, nawet w czasach nam współczesnych!

 

Czytaj artykuł: Sensacyjne odkrycia nt. historii szachów w Jarocinie i Zbąszyniu!

 

Paweł Dudziński